Έπαυλη του Αδριανού

Μνημείο Παγκόσμιας
Κληρονομιάς της UNESCO

Έπαυλη του Αδριανού
Επίσημο όνομα στον κατάλογο μνημείων Π.Κ.
Χώρα μέλος	Ιταλία
Τύπος	μνημείο
Κριτήρια	i, ii, iii
Ταυτότητα	907
Περιοχή	Ευρώπη
Ιστορικό εγγραφής
Εγγραφή	1999 (23h συνεδρίαση)

Η Έπαυλη του Αδριανού στη Ρώμη κτίστηκε από το 118 ως το 134. Βρίσκεται σε απόσταση 30 χιλιομέτρων από την Ρώμη, 5 χιλιόμετρα από το Τίβολι του Λάτιου. Ήταν το καλοκαιρινό ανάκτορο του φιλέλληνα Αδριανού. Είχε οικοδομική έκταση 120 εκταρίων, στην οποία ο Αδριανός είχε κατασκευάσει μινιατούρες φημισμένων κτηρίων και εγκαταστάσεων όπως τις είχε δει στα ταξίδια του, στην Ελλάδα και στην Αίγυπτο. Θεωρείται το εκτενέστερο και πολυσπουδέτερο Ρωμαϊκό ανάκτορο όλων των εποχών, ανάλογο με το μεταγενέστερο Παλάτι των Βερσαλλιών.

Ιστορία

Η Βίλα Αντριάνα (Έπαυλη του Αδριανού) κατασκευάστηκε στο Τίμπουρ (σημερινό Τίβολι) ως καταφύγιο από τη Ρώμη για το Ρωμαίο Αυτοκράτορα Αδριανό τη δεύτερη και τρίτη δεκαετία του 2ου αιώνα μ.Χ. Λέγεται ότι ο Αδριανός αντιπαθούσε το ανάκτορο στον Παλατίνο Λόφο στη Ρώμη, πράγμα που τον οδήγησε στην κατασκευή του καταφυγίου. Τα τελευταία χρόνια της βασιλείας του κυβερνούσε την αυτοκρατορία από τη βίλα. Έτσι μια μεγάλη αυλή ζούσε εκεί μόνιμα. Η ταχυδρομική υπηρεσία τη διατηρούσε σε επαφή με τη Ρώμη (30 χιλιόμετρα μακριά ).

Μετά τον Αδριανό η βίλα χρησιμοποιήθηκε από τους διάφορους διαδόχους του. Κατά την παρακμή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας η βίλα περιέπεσε σε αχρηστία και μερικώς ερειπώθηκε. Τον 16ο αιώνα ο Καρδινάλιος Ιππόλυτος ντ’ Έστε αφαίρεσε τα περισσότερα μάρμαρα και αγάλματα από τη βίλα του Αδριανού για να διακοσμήσει τη δική του Βίλα ντ’ Έστε εκεί κοντά. Η Βίλα Αντριάνα ήταν ένα συγκρότημα πάνω από 30 κτιρίων, καλύπτοντας μια έκταση τουλάχιστον 1 τ.χιλ., το μεγαλύτερο μέρος της οποίας ακόμη δεν έχει ανασκαφεί. Η βίλα ήταν το μεγαλύτερο Ρωμαϊκό παράδειγμα Αλεξανδρινών κήπων, ιερού τόπου αναψυχής. Το συγκρότημα περιελάμβανε ανάκτορα, αρκετά λουτρά, θέατρα, ναούς, βιβλιοθήκες, κρατικές αίθουσες και κατοικίες αυλικών, πραιτοριανών και δούλων. Η Βίλα απηχεί πολλούς διαφορετικούς αρχιτεκτονικούς ρυθμούς, κυρίως Ελληνικούς και Αιγυπτιακούς. Ο Αδριανός, αυτοκράτορας πολυταξιδεμένος, δανείστηκε αυτά τα σχέδια, όπως οι Καρυάτιδες από την Κάνωπο μαζί με τα αγάλματα δίπλα τους που απεικόνιζαν τον Αιγυπτιακό νάνο θεό της γονιμότητας Βησά. Ένα Ελληνικό λεγόμενο ΄΄Ναυτικό Θέατρο΄΄ είναι κλασικού ιωνικού ρυθμού, ενώ οι θόλοι των κύριων κτιρίων καθώς και οι κορινθιακές αψίδες της Κανώπου και του Σεραπείου φανερώνουν καθαρά Ρωμαϊκή αρχιτεκτονική.

Στη βιογραφία του Αδριανού ότι περιοχές της βίλας έφεραν τα ονόματα τόπων που ο Αδριανός είχε δει στα ταξίδια του. Μόνο μερικοί τόποι που μνημονεύονται στη βιογραφία μπορούν να συσχετισθούν επακριβώς με τα σημερινά ερείπια. Ένα από τα εντυπωσιακότερα και καλύτερα διατηρημένα μέρη της Βίλας είναι μια πισίνα και ένα τεχνητό σπήλαιο, που ονομάζονταν Κάνωπος και Σεραπείο αντίστοιχα. Η Κάνωπος ήταν Αιγυπτιακή πόλη, όπου ήταν ένας ναός (Σεραπείο), αφιερωμένος στο θεό Σέραπι. Εντούτοις η αρχιτεκτονική έχει Ελληνικές επιρροές (χαρακτηριστικό στη Ρωμαϊκή αρχιτεκτονική της Ακμάζουσας και Ύστερης Αυτοκρατορίας , όπως φαίνεται στους Κορινθιακούς κίονες και στα αντίγραφα διάσημων Ελληνικών αγαλμάτων που περιβάλλουν την πισίνα. Υπάρχει ένα ανέκδοτο σχετικά με το Σεραπείο και τον αλλόκοτου σχήματος θόλο του. Ένας εξέχων αρχιτέκτων της εποχής, ο Απολλόδωρος από τη Δαμασκό, προσβάλλει τα σχέδια του Αδριανού, συγκρίνοντας το θόλο του Σεραπείου με ΄΄κολοκύθα΄΄. Η πλήρης ρήση είναι: ΄΄Τράβα και σχεδίασε τις κολοκύθες σου. Δεν έχεις ιδέα για αυτά τα (αρχιτεκτονικά) θέματα΄΄. Όταν ο Αδριανός έγινε αυτοκράτορας ο Απολλόδωρος εξορίστηκε και αργότερα καταδικάστηκε σε θάνατο.

Ναυτικό Θέατρο

Σημαντική κατασκευή στη βίλα είναι το λεγόμενο ΄΄Ναυτικό Θέατρο΄΄. Αποτελείται από ένα κυκλικό προστώο, στο εσωτερικό του οποίου ήταν μια δακτυλιόσχημη πισίνα με ένα κεντρικό νησί. Κατά τους αρχαίους χρόνους το νησί συνδεόταν με το προστώο με δύο κινητές γέφυρες. Στο νησί υπάρχει ένα μικρό ρωμαϊκό σπίτι με αίθριο, βιβλιοθήκη, τρικλίνιο και μικρά λουτρά. Το μέρος αυτό χρησιμοποιείτο πιθανόν από τον αυτοκράτορα σαν καταφύγιο από την πολύβουη ζωή της αυλής. Στη βίλα γίνεται χρήση πολλών αρχιτεκτονικών ρυθμών και καινοτομιών. Η περιοχή έχει ένα εκτεταμένο δίκτυο υπόγειων σηράγγων. Οι σήραγγες χρησίμευαν κυρίως για τη μεταφορά υπηρετών και αγαθών από τη μία περιοχή στην άλλη. Τα μονοπάτια και οι δρόμοι στην επιφάνεια ήταν στη διάθεση των πιο υψηλόβαθμων κατοίκων της Βίλας. Θόλοι και στοές είχαν εκτεταμένη χρήση. Οι θόλοι στα ατμόλουτρα έχουν κυκλικές οπές στην οροφή για τη διαφυγή του ατμού. Αυτό θυμίζει το Πάνθεον, που επίσης χτίστηκε από τον Αδριανό. Το 1998 ανακαλύφθηκαν στη Βίλα ερείπια που οι αρχαιολόγοι υποστήριξαν ότι ήταν ο μνημειακός τάφος του Αντίνοου ή ενός ναού αφιερωμένου σε αυτόν.